Σύντομη περιγραφή

Το υπερηχογράφημα β΄ επιπέδου είναι η εξέταση που αποσκοπεί στην πλήρη ανατομική διερεύνηση του εμβρύου και αποτελεί τον δεύτερο πιο σημαντικό έλεγχο του εμβρύου μετά το υπερηχογράφημα 11-14 εβδομάδων. Στο παρελθόν, το υπερηχογράφημα β’ επιπέδου ήταν γνωστό και ως υπέρηχος για την αρτιμέλεια του εμβρύου. Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες πραγματοποιείται από την 18^η έως την 22^η εβδομάδα της κύησης. Στην χώρα μας πραγματοποιείται από την 20^η έως την 24^η εβδομάδα της κύησης για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι επειδή το μεγαλύτερο ηλικιακά έμβρυο ηχογραφείται με καλύτερη ανάλυση δηλαδή το έμβρυο απεικονίζεται με υψηλότερη ευκρίνεια, ιδίως σε γυναίκες με αυξημένο σωματικό λίπος. Ο δεύτερος λόγος αφορά την νευροανάπτυξη του εγκεφάλου η οποία μπορεί και απεικονίζεται μετά από τις 18 εβδομάδες της κύησης και ολοκληρώνεται περί την 28^η εβδομάδα της κύησης. Συνεπώς μια μικρή καθυστέρηση στην διεξαγωγή του υπερηχογραφήματος β΄ επιπέδου μπορεί να αποκαλύψει ευκολότερα τις νευροαναπτυξιακές διαμαρτίες του εγκεφάλου.

Πώς γίνεται

Εκτελούνται υπερηχογραφικές τομές που σαρώνουν εγκάρσια, κάθετα και οβελιαία το κάθε εμβρυϊκό όργανο/σύστημα ξεχωριστά, σύμφωνα με τις τρέχουσες οδηγίες και συστάσεις των διαφόρων διεθνών ή εγχώριων επιστημονικών οργανισμών και εταιριών. Κατά την ολοκλήρωση της εξέτασης συγκεντρώνονται οι απαραίτητες εικόνες όπως αυτές προβλέπονται από τους παραπάνω οργανισμούς. Ελέγχεται για παράδειγμα ο εγκέφαλος, το πρόσωπο, η σπονδυλική στήλη, ο θώρακας, η κοιλιά, τα άνω και κάτω άκρα. Στην συνέχεια οι απεικονίσεις αυτές αναλύονται σχολαστικά έτσι ώστε να αποκλειστούν οι κάθε είδους κατασκευαστικές ανωμαλίες στο έμβρυο. Σε περίπτωση που ανιχνευτεί κάποια συγγενής ανωμαλία θα πρέπει να απαντηθεί το εξής ερώτημα! Υπάρχει και κάποιο άλλο πρόβλημα; Αν ναι! Αυτά συνδέονται μεταξύ τους; μπορούν να ταξινομηθούν ως κάποιο γνωστό γενετικό σύνδρομο; ή είναι κάποιο μεμονωμένο εύρημα! Θα χρειαστεί διευρυμένος μοριακός καρυότυπος! Αν χρειαστεί, ακολουθεί γενετική συμβουλευτική.

Διάρκεια εξέτασης και χαλάρωση της κοιλιάς

Η εξέταση διαρκεί περίπου 60 λεπτά της ώρας και κατά το χρονικό αυτό διάστημα η έγκυος θα πρέπει να διατηρεί μαλακή (χαλαρή) την κοιλιά. Πολλές φορές την ώρα της εξέτασης η έγκυος διακατέχεται από υπερβολικό άγχος, επειδή φοβάται μήπως κάτι δεν πάει καλά. Αυτό συνήθως την οδηγεί σε υποσυνείδητο σφίξιμο της κοιλιάς της, με αποτέλεσμα η εξέταση να γίνεται δυσκολότερη αφού η αναγνώριση και απεικόνιση των ανατομικών δομών του εμβρύου καθίστανται δυσδιάκριτες στο μόνιτορ (θολές απεικονίσεις). Ένας απλός τρόπος χαλάρωσης είναι οι μικρές αραιές αναπνοές από την μύτη ή το στόμα-όπως στον ύπνο-σαν να μην θέλουμε να μας αντιληφθεί ο διπλανός μας. Επίσης είναι περισσότερο δύσκολη η εξέταση στις τροφαντές (παχύτερες) έγκυες-λόγω του αυξημένου σωματικού λίπους-και βοηθάει συνήθως ένα με δύο ποτήρια νερό μισή ώρα πριν την εξέταση. Η κατανάλωση τροφής πριν από την εξέταση δημιουργεί συνήθως αυξημένη κινητικότητα στο έμβρυο κάτι που δυσχεραίνει την εξέταση και καλό είναι να αποφεύγεται.

Κατασκευαστικές ανωμαλίες που απεικονίζονται

Το υπερηχογράφημα β επιπέδου μπορεί να προσφέρει διάγνωση σε πολλές συγγενείς ανωμαλίες προγεννητικά. Κάποιες από αυτές μπορούν και διορθώνονται χειρουργικά μεταγεννητικά. Τέτοιες είναι:

• η ομφαλοκήλη
• διαφραγματοκήλη
• η αναστροφή των μεγάλων αγγείων της καρδιάς
• τα μεσοκολπικά και μεσοκοιλιακά ελλείμματα
• η πολυδακτυλία
• η συνδακτυλία
• η εκτροδακτυλία
• η στρεβλοποδία
• η απόφραξη εντέρου ή ουρητήρα
• το λαγώχειλο ή και το λυκόστομα

Ορισμένες κατασκευαστικές ανωμαλίες όσο προχωρά η εγκυμοσύνη επιδεινώνονται και μπορεί να καταστρέφουν διάφορα όργανα-στόχους τα οποία προσβάλουν ή ακόμα μπορεί να οδηγήσουν στην απώλεια του εμβρύου. Τέτοιες δυσπλασίες είναι:

• η ανεγκεφαλία
• η εγκεφαλοκήλη
• η υδρανεγκεφαλία
• η ολοπροσεγκεφαλία
• η πορεγκεφαλία
• οι διαταραχές Dandy-Walker

Ανωμαλίες που εμφανίζονται μετά τις 24 εβδομάδες

Έχει πολύ μεγάλη σημασία να αναγνωρισθούν ορισμένες συγγενείς ανωμαλίες πριν από την 24η εβδομάδα μια και αυτό αποτελεί νομικό όριο "διακοπής της κύησης". Αυτό δυστυχώς για μερικές συγγενείς ανωμαλίες δεν είναι εφικτό ακόμη και με τα πλέον σύγχρονα μηχανήματα, είτε γιατί αυτές έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να διαγνωστούν, είτε γιατί εμφανίζονται μετά της 24 εβδομάδες. Τέτοιες μπορεί να είναι:

• η αχονδροπλαστία
• η στένωση δωδεκαδακτύλου
• η υδρονέφρωση
• η κύστη ωοθήκης θήλεος εμβρύου
• ο υδροκέφαλος
• η υποπλασία του σκώληκα της παρεγκεφαλίδας
• η στένωση του ισθμού της αορτής

Ευρήματα που υποκρύπτουν χρωμοσωμική ανωμαλία

Όταν υπάρχουν ευρήματα που μπορεί να κρύβουν κάποια χρωμοσωμική ανωμαλία όπως:

• κύστες στα χοριοειδή πλέγματα
• αυξημένη αυχενική πτυχή
• επιπέδωση της μύτης
• ατρησία στομάχου
• υπερηχογένεια στο έντερο
• υδρονέφρωση
• καρδιακές ανωμαλίες
• κοντό μηριαίο/βραχιόνιο οστό
• έλλειψη μέσης φάλαγγας του μικρού δακτύλου στο χέρι
• κλειστά χέρια
• αυξημένη απόσταση 2ου δακτύλου από το μεγάλο δάκτυλο στο πόδι
• λαγώχειλο

τότε πρέπει να συνεχιστεί ο προγεννητικός έλεγχος με την επεμβατική διαδικασία της αμνιοπαρακέντησης για να επιβεβαιωθεί ή να αποκλειστεί η πιθανότητα αυτή.

Η αξιοπιστία της εξέτασης

Η διαγνωστική αξία των υπερήχων στο 2ο τρίμηνο για την ανίχνευση των μεγάλων συγγενών ανωμαλιών στο έμβρυο ανέρχεται σε ποσοστό 75-80%, ενώ για τις μικρές συγγενείς ανωμαλίες περίπου στο 40-45%.