Περιγραφή και ορισμός

Είναι ο τοκετός που πραγματοποιείται πριν συμπληρωθούν 37 εβδομάδες κύησης (259 ημέρες), υπολογίζοντας από την 1η ημέρα της τελευταίας περιόδου και εμφανίζεται διεθνώς περίπου στο 10% όλων των κυήσεων. Αν και πρόσφατα έχουν σημειωθεί πρόοδοι στην πρόληψη, την ανίχνευση, και τη θεραπεία του πρόωρου τοκετού εν τούτοις το ποσοστό αυτό παραμένει σταθερό τα τελευταία 60 χρόνια. Μια πιθανή εξήγηση είναι η αύξηση προωρότητας σε πληθυσμό υψηλού κινδύνου, λόγω κυοφορίας δίδυμης κύησης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. Επιπλέον, ασθενείς με σοβαρό ιατρικό και αναπαραγωγικό ιστορικό που αποθαρρύνονταν πρωτύτερα και απέφευγαν ενδεχόμενη εγκυμοσύνη τώρα ενθαρρύνονται και συνεχίζουν να προσπαθούν, αφού κατατάσσονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου.

Παράγοντες κινδύνου

Πρωταρχικό ρόλο στην έναρξη του τοκετού διαδραματίζει ο τράχηλος της μήτρας που φυσιολογικά παραμένει κλειστός και ανυποχώρητος σχεδόν σε όλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης μέχρι αυτή να φτάσει στο τέλος της, και τότε, με την έναρξη των ωδίνων, να υποχωρήσει σε μήκος (εξάλειψη) και να διασταλεί, για να γεννηθεί με ασφάλεια το έμβρυο. Δεν είναι ακριβώς γνωστή και πλήρης η εικόνα του μηχανισμού με τον οποίο ξεκινά η δραστηριότητα της μήτρας και ο τοκετός εξελίσσεται, πρόωρα. Ωστόσο οι κυριότεροι παράγοντες που ευθύνονται για το αποτέλεσμα αυτό είναι:

• η υπέρταση
• ο σακχαρώδης διαβήτης
• η καρδιακή και η νεφρική νόσος
• οι φλεγμονές των γεννητικών οργάνων
• το κάπνισμα
• η χρήση αλκοόλ ή εθιστικών ουσιών
• οι έγκυες με έντονη αναιμία και αυτές που δεν τρέφονται σωστά ή έχουν υπερβολικό βάρος
• οι ανύπαντρες, αυτές που είναι μικρότερες από των 17 ετών ή μεγαλύτερες από την ηλικία 35 ετών
• όταν κυοφορούνται δύο ή περισσότερα έμβρυα με αποτέλεσμα να έχει υπερδιαταθεί η μήτρα
• όταν ο πλακούντας έχει αποκολληθεί ή σπάσουν οι εμβρυϊκοί υμένες που συγκρατούν το αμνιακό υγρό πρόωρα
• όταν υπάρχουν συγγενείς ανωμαλίες στην μήτρα (μονόκερη, δίκερη, δίδελφη, κ.λ.π)
• όταν υπάρχουν ινομυώματα που ελαττώνουν τον λειτουργικό χώρο του ενδομητρίου ή ο όταν ο τράχηλος της μήτρας έχει χάσει την ικανότητα του να συγκρατεί το «κύημα» μέχρι τον τοκετό επειδή έχει τραυματιστεί (ανεπάρκεια τραχήλου)
• η έντονη σωματική δραστηριότητα αλλά και η σεξουαλική πράξη μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα έναρξης τοκετού
• η χαμηλή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση ή έλλειψη προγεννητικής φροντίδας.

Ο ρόλος της υπερηχογραφίας

Ο τράχηλος διαδραματίζει έναν μοναδικό ρόλο στην εγκυμοσύνη, αφού παραμένει κλειστός και ανένδοτος με σκοπό την διατήρηση του κυήματος εντός της μητρικής κοιλότητας. Στο τελειόμηνο έμβρυο με την έναρξη των ωδίνων ο τράχηλος μετατρέπεται σε ελαστικό και εύκολα διαστελλόμενο όργανο που επιτρέπει στις συσπάσεις της μήτρας να επιτύχουν την έξοδο του εμβρύου δια μέσου του τραχηλικού καναλιού. Ο ρόλος του υπερήχου στην αξιολόγηση του τραχήλου είναι σημαντικός, διότι η διαστολή του έσω τραχηλικού στομίου, που απεικονίζεται υπερηχογραφικά σαν χοανοειδής διάτασή του, δεν είναι τίποτα παραπάνω από απλή αντανάκλαση διαδικασίας της προοδευτικής σμίκρυνσης του τραχήλου που τελικά, αν δεν αντιμετωπισθεί, θα καταλήξει σε πρόωρο τοκετό με όλες τις συνεπακόλουθες επιπλοκές προωρότητας για το έμβρυο.

Η υπερηχογραφική μέτρηση του τραχηλικού μήκους είναι κλινικά χρήσιμη στις εξής περιπτώσεις:

• πρόβλεψη πρόωρου τοκετού σε ασυμπτωματικές γυναίκες
• σε γυναίκες με ιστορικό προηγούμενο πρόωρου τοκετού καθώς και σε αυτές με ανωμαλίες της μήτρας, όπως μονόκερως μήτρα.

Το τραχηλικό μήκος πρέπει να εξετάζεται κάθε δύο εβδομάδες μεταξύ 14 και 24 εβδομάδες κύησης. Σε γυναίκες που δεν αναφέρουν τέτοιο ιστορικό το μήκος του τραχήλου πρέπει να εξετάζεται στις 20-24 εβδομάδες.